4. MESLEK HASTALIKLARI TIBBİ VE YASAL TANI SÜRECİ, MESLEK HASTALIĞININ BİLDİRİMİ

4.1. Meslek Hastalığı Tanısı Konulması İçin Gerekenler

• Hastalıkla çalışmanın veya çalışma ortamının arasında zorunlu nedensellik bağı olması,
• Kişinin SGK’lı olması,
• Hastalığın;

− Meslek hastalığı listesinde yer alması,

− Kişinin ilgili hastalık maruziyet değerinin üstünde maruziyeti olması,

− Hastalığın yükümlülük süresi içinde çıkması,

− Meslek hastalığının yetkili hastanelerde hekim raporuyla belirlenmesi,

• Kurum Sağlık Kurulu tarafından onaylanması,

− Aynı şartlar altında deneysel olarak meydana getirilebilen hastalıklar olması

İstisnalar; SGK YSK listede olmayan bir hastalığı inceleyip mes­lek hastalığı kabul edebilir, maruziyet değerleri vakaya göre değiş­tirebilir.

4.2. Meslek Hastalıkları Tıbbi ve Yasal Tanı Süreci

• İş-Meslek Hastalığı İlişkisinin Kurulması;

− Meslek Hastalığı tanısında ilk adım klinik değerlendirmelerdir.

− Klinik değerlendirme,

− Çalışma Öyküsünün alınması,

− Fizik muayene ve Laboratuar değerlendirmeleri,

− İşyeri Ortam Ölçümleri

• Doktor tarafından sorulması gereken soru: Ne İş Yapıyorsun?
• Çalışanın Çalışma Öyküsü, Meslek Hastalığı Tanısında Çok Önemlidir!

35

4.3. Çalışma Öyküsü Neleri İçermektedir?

• Bütün İşlerin Tanımlanması: Hastanın bugüne kadar çalıştığı bü­tün işlerin öğrenilmesi gerekir. Çalıştığı işyerlerinde yaptığı asıl işler ve maruziyet miktarı öğrenilmelidir. Çalıştığı işyerlerinde ne tür koruyucu önlemler alındığı ve hangi kimyasallarla çalışıldığı araştırılmalıdır.
• Belirtilerin Zamanla İlişkisi: Çalışmanın yapıldığı dönemlere ve çalışma temposuna bağlı olarak hastalık belirtilerindeki artış ve azalış takip edilmelidir. Hastanın şikâyetlerinin mesai saatlerine göre farklılık gösterip göstermediği takip edilmelidir.
• Benzer Belirtilerin Başka İşçilerde Gözlemlenmesi: Hastada görülen belirtilerin, kendisiyle aynı ortamda çalışan işçilerde de görülmesi hastalık-meslek ilişkisinin kurulması açısından önem­lidir.
• İş dışı etkenlerin varlığı: Kişinin çalıştığı iş dışında yaptığı diğer faaliyetleri meslek hastalığı üzerinde etkili olabilir. Bazı hobiler ve alkol sigara alışkanlıklarının da çalışma ortamındaki maru­ziyetlerin kişi üzerindeki etkisinin daha fazla ortaya çıkmasına sebep olabilir.

4.4. Meslek Hastalığı Ön Tanı Süreci

Meslek hastalığına yakalanıldığına dair işyeri hekimi veya sağlık hiz­meti sunucuları ön tanı koyabilir.

4.5. Ön Tanı Sonrası Meslek Hastalığının Bildirimi

Ön kanı koyulduğu takdirde 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanuna göre işveren, bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilen­dirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk etmekle yükümlüdür. (3 işgünü içerisinde)

4.6. Meslek Hastalığı Kesin Tanı Süreci

5510 sayılı kanuna göre Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek has­talığına yakalanması;

• S.B meslek hastalıkları hastaneleri
• Eğitim ve araştırma Hastaneleri
• Devlet üniversite Hastaneleri

Tarafından düzenlenecek sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmektedir. 36

4.7. Kesin Tanı Sonrası Meslek Hastalığının Bildirimi

Yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları meslek hastalığı tanısı koy­dukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.

4.8. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirimi

İş Kazası Meslek Hastalığı Bildirimi, elektronik ortamda yapılabilece­ği gibi, internet erişiminin bulunmadığı yerlerde kağıt ortamında da Kuru­ma gönderilebilecektir.

Bildirim Formu’na www.sgk.gov.tr adresinden, E-SGK başlı­ğı altında yer alan diğer uygulamalar menüsü içinde bulunan Ça­lışılmadığına Dair Bildirim Girişi alt menüsünden Hizmet Akdi İle Çalışanlar başlığı altındaki İşveren Bildirim İşlemleri ekranından ulaşıla­bilecektir.

Meslek Hastalığı Dosyasında Bulunması Gerekenler

• İlk işe giriş sağlık raporu,
• Sigortalının çalışma süre ve koşullarını belirleyen mesai listesi ya da listeleri,
• Daha önce meslek hastalığı tespit edilmiş, kontrol muayenesi ya da hastalığında artma sebebi ile müracaat eden sigortalıda; daha önce meslek hastalığı tespitinin yapıldığı Meslek Hasta­lıkları Hastanesine ait hasta arşiv dosyası ile yeni sağlık kurulu raporu aslı ile dayanağı tıbbi belgeler,
• İlk tespit ise yeni açılmış dosyası ve yeni sağlık kurulu raporu aslı ve dayanağı tıbbi belgeler,
• İşyerinde yapılmış olan periyodik muayene raporları,
• Dosya içerisinde mevcut belgelere dair kontrol listesi,

4.9. Hangi Hastalıklar Meslek Hastalığıdır?

• Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı Meslek Hastalık­ları Listesine göre tespit ve tayin edilir.
• Bir hastalığın Meslek Hastalığı sayılabilmesi için o hastalığın yü­kümlülük süresi içerisinde meydana gelmiş olması gerekmekte­dir.

• Yükümlülük Süresi; Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çık­tığı tarih arasında geçen en uzun süreyi ifade eder.37

Bazı durumlarda ise hastalığın meslek hastalığı olduğunun tes­piti için kişinin o işte belirli bir süre hastalık yapıcı etkenlere ma­ruz kalması gerekmektedir.

• Maruziyet Süresi; Sigorta mevzuatının bir hastalığı meslek has­talığı olarak kabul etmesi için gerekli olan asgari etkilenme süre­sini ifade eder.

Önemli Not: Yönetmelikte tespit edilmiş olan hastalıklar dışın­da herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmayacağı­na, Yüksek Sağlık Kurulu karar verir. Ayrıca Yüksek Sağlık Kurulu yükümlülük süresini uzatabilir ve maruziyet süresini de kısaltabilir.

4.10. Meslek Hastalığı Sonucu  Sigortalıya Sağlanan Haklar Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında

• Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük
• Geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi,
• Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sa­hiplerine, gelir bağlanması,
• Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi,
• Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, gün­lük geçici iş göremezlik ödeneği,
• Analık sigortası kapsamında emzirme ödeneği,
• Cenaze Ödeneği,
• Askerlik ve doğum borçlanması hakları, verilmektedir.

Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında;

• Malullük sigortası kapsamında malullük aylığı,
• Yaşlılık sigortası kapsamında yaşlılık aylığı ve toptan ödeme,
• Ölüm sigortası kapsamında ölüm aylığı,
• Ölüm toptan ödemesi ve aylık almakta olan kız çocuklarına ev­lenme ödeneği ile cenaze ödeneği verilmektedir.38

4.11. Geçici İş Göremezlik

Sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu ra­porlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hali ola­rak, geçici iş göremezlik ödeneği ise iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kanun’da belirtilen geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenek olarak tanımlanmıştır.

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Ödenebilmesinin Şartları;

1. a) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinden biri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğranılması gereklidir.
2. b) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş hekim ve sağlık kurullarından sağlık raporu alınması gerekmektedir.

4.12. Sürekli İş Göremezlik

Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hiz­meti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya bağlanmaktadır.

Sürekli iş göremezlik durumunun tespiti için Kurum Sağlık Ku­ruluna;

• İlk işe giriş sağlık raporu,
• İş kazası ve meslek hastalığı bildirim belgesi,
• Olayın Kanuna göre iş kazası olup olmadığı veya sigortalının meslek hastalığına yakalandığı işyerine ait çalışma şartlarını net olarak belirtir rapor ve tutanaklar,
• Çalışır veya çalışamaz raporu,
• Geçici iş göremezlik ödeneği belgesi,
• İş kazasından sonra veya meslek hastalığının tedavisi için baş­vurduğu hastanelerden alınan epikrizler,
• Sigortalının tedavisi tamamlanıp bulguları sekel halini aldıktan sonra, son durumunu gösterir sağlık kurulu raporu ve dayanağı tüm belgeler, gönderilir.39

4.13. Malullük Durumu

Çalışma gücünün veya iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslek­te kazanma gücünün %60’ını kaybettiği Kurum Sağlık Kurullarınca tespit edilen sigortalı malul sayılır.

Kişinin Malul sayılması sonucunda Maluliyet aylığı bağlanabil­mesi için;

• Kişi malul duruma düşmeden önce, yani sağlıklıyken sigortalı olması,
• En az 10 yıllık sigortalılık süresinin bulunması ve 1800 gün prim ödemiş olması,
• Çalıştığı işten ayrılmış olması,
• Sosyal Güvenlik Kurumuna Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Bel­gesini doldurarak başvuruda bulunması gerekmektedir.

Maluliyetin tespiti SGK tarafından yetkilendirilen Devlet Üniversite Hastaneleri, Sağlık Bakanlığı eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Aske­ri Hastaneler tarafından düzenlenecek sağlık raporları incelenerek SGK Sağlık Kurulunca yapılır.

Önemli!

• İlk defa sigortalı olarak işe başlamadan önce var olan hastalık başlangıçta maluliyeti gerektirecek durumda değilken çalış­maya başladıktan bir süre sonra sigortalıyı malul duruma dü­şürürse bu hastalığa bağlı olarak maluliyeti kabul edilir.
• Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ma­lul ise sigortalılık süresi aranmaz, en az 1800 gün prim öde­mesi yeterli olur.

4.14. Meslek Hastalığı Tespiti Sonrası Neler Yapılmalı?

• İş sağlığı ve güvenliğinden sorumlu İş güvenliği uzmanına, işyeri hekimine bilgi verilmeli,
• İşverene meslek hastalığı ve nedenleri ile ilgili bilgilendirmede bulunulmalı,
• İşçilere meslek hastalığı ve nedenleri ile ilgili bilgilendirmede bu­lunulmalı

40

5. ÖNLEME YÖNTEMLERİ

Meslek hastalığının en önemli özelliği yüzde yüz önlenebilir olması­dır. Kontrol yöntemleri doğru şekilde uygulandığında ve gerekli risk yö­n